(Ayrıca “hocam bir serum tak” demenin bilimsel nedeni, nedir bu serum sevdası insanlarda? yazının sonunda bu soruların cevabını bulacaksınız 🙂)
Not: Tabi ki buradaki hesap bilimsel olarak kanıtlanmış bir durum değildir. Sıvı hızlı şekilde verilirse ki (böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği hastasında uygun değildir!) ateş düşürücü etkinliği artabilir. Bu arada ateşe neden olan durumun tedavisinin (enfeksiyon vb) başlanması etkinliği arttırabilir. Bilindiği üzere amaç; ateşi bir nebze azaltmaktır. Enfeksiyon hastalıklarında ateş; 38 derece civarında 3 gün sürebilir. Yazının amacı tedavinin oral olarak verildikten sonra; izotonikten de alttaki hesaplardaki kadar olmasa da ateş düşürücü etkisinden faydalanabileceğinizi bilgilendirme amaçlıdır.
Acil hekimine çoğu kişice bilinmeyen, fakat gözlemlenen bir tüyo paylaşacağım bu yazıda; Hastayı müşahedeye çektiniz. Bu hasta bir ABY olabilir, dehidrate bir hasta olabilir, ateşi olan veya olmayan herhangi birisi olabilir. 500 cc izotonik taktınız, sonrasında ihtiyaç oldu bir 500cc daha taktınız. Sonra hasta titremeye ve üşümeye başladı. Gözlemlemişsinizdir bu durumu veya biz şimdi yazınca sonradan fark edeceksiniz. “Neden acaba?” diye hiç düşündünüz mü? Beraber düşünelim. Biraz bildiğiniz bilgileri mantık sürecinden geçirelim.
Bir insan vücudunda ne kadar kan bulunur? Ortalama kilosunun 13 te biri kadar yani 65 kilo birisinde 5 litre civarı kan vardır. Normal vücut ısısı nedir bu kanın? 36.5-37 °C civarıdır sağlıklı bir bireyde. Şimdi biraz matematik; 37 derece 5 litre kanı bulunan kişiye, dışarıdan oda sıcaklığında 1000 cc (ki soğuk bir yerde bekletiliyorsa daha düşük olabilir), 22-28 derece olan bir sıvı verilirse ne olur? Hesaplayalım 37×5=185, biz bir litre 25 derecede (hadi yaz ayındayız) izotonik verelim. 185+25=210, 210/6 =35 dereceye düşürmüş oluruz. Yani hipotermi derecesine, hastada refleks olarak titremeye başlar. (Tabi bu sıvıyı bolus yüklemediğimizden vücut ısısı düşmeye başlayınca refleks olarak 37 derecede tutmak için vücut ek önlemlerde alacaktır). Bu durumu bariz olarak en çok gözlemleyebileceğiniz zaman; kan bankasından gelen (+4 °C de saklanan ) kanın yeterince ısıtılmadan hızlıca takıldığı hastalarında gözlemlersiniz. Ama hiç düşünmüş müydünüz neden böyle titriyorlar? Şimdi düşündünüz umarım :) (Parantez; kan transferi gereken hasta, acil değil ise koltuk altında ısıtılıp en azından oda sıcaklığına getirilip verilmelidir, yoksa hastaya eziyet edersiniz ve titreme kana bağlı reaksiyon mu? yoksa hipotermiden mi? anlamanız zor olur).
Şimdi bu bilgiyi konu başlığı olan ateşli hastada kullanalım? 40 derece ateşi olan hasta 65 kilo civarı 5×40=200, sadece 500 izotonik takarsanız (25 derece ortalama) 212.5/5.5=38.6 °C yani ortalama 1.5 derece düşürmüş olursunuz. 1000cc takarsanız 5×40=200+25=225/6=.37.5’a, yani 2.5 derece civarı hastada SADECE izotonik ile ateşini düşürebilirsiniz.
“Abi ille de içine ilaç koyalım mı?” İlle de ilaç koymanıza gerek yok. Ancak ateş patofizyolojisinde asıl neden prostoglandinlere bağlı termostat düzeyinin yüksek ayarlanması olduğundan bu nedene bağlı prostoglandin seviyesini azaltacak antipiretik tedavi de vermek elbette fayda sağlayacaktır. Parasetamol oral tablet şeklinde verilebilir veya iv şeklinde takılabilir. . Bu arada bir püf nokta daha “hocam bir serum tak”’ın mantığı ve istek nedeni budur. Hafif hipotermik etkinin verdiği dinçlik halinden hasta memnuniyet duyar. Altı üstü tuzlu su veriyoruz niye bu kadar isteniyor? Sorusunun arkasındaki psikolojik durum bundandır. (Kendinize serum takıldı ise bilirsiniz) Ilık duş almış gibi bir his verir, vücut sıcaklığı normal ise (ateşli değilseniz eğer). Yani hasta evde ılık duşunu almaz, gelip sizden IV ILIK DUŞ ister.
Elbette bu durum kanıtlanmamış bir hipotezdir, termodinaminin oluşmasında birçok etken olacak durum mevcuttur. Ancak ilacı olmadan takılan izotonik mayi klinik gözlem olarak da ateş düşürür. Yine bir ateş nedeni olan dehidratasyonun tedavisi de izotoniktir. Güzel bir çalışma ve tez konusu olabilir.
İyi çalışmalar.
Comments